مروری بر چند تجربه در بسیج یک دانشگاه

انتخاب مسئول حوزه

طبق یک آئین‌نامه داخلی، مسئول بسیج غالباً از اعضای شورای مرکزی انتخاب می‌گردد و لزوماً باید سابقة مسئولیت یکی از واحدها را در طول یک سال به عهده داشته باشد. او با رأی اکثریت اعضای شورای مرکزی انتخاب می‌شود. این فرآیند به تثبیت و انتقال تجربه در بسیج کمک می‌کند. تا به حال و  از سال 1375 تاکنون هیچ مسول بسیجی خارج از شورا و بدون این فرآیند انتخاب نشده است. مسئول غالباً برای یک سال و ندرتاً دو سال انتخاب شده اما سعی آن است که مسئولین به صورت سالانه تغییر کنند تا از همة وروردی‌ها مسئول بسیج وجود داشته باشد و در اصطلاح کدی نسوزد.

انتخاب اعضای شورای مرکزی

بسیج امام صادق(ع) دارای یک چارت گسترده است که شامل واحدهای متعددی است (واحد فرهنگی، پژوهش و نشر، سیاسی، گردان، نیروی انسانی و...) و البته چارتی متغیر و پویا است. مسئولین این واحدها اعضای شورای مرکزی را تشکیل می‌دهند. این مسئولین با فرآیندهای مختلفی انتخاب می‌شوند اما روش غالب آن است که مسئول فعلی یک نفر را به عنوان جانشین به شورا معرفی می‌کند و معمولاً همان شخص به عنوان مسئول انتخاب می‌گردد. تجربه نشان داده است یک نیروی متوسط درون واحدی از یک نیروی به ظاهر قوی بیرون از واحد بهتر کار می‌کند. در دوره‌های مختلف، روش‌های دیگری نیز امتحان شده است. مانند معرفی سه گزینه از سوی شورای هر واحد به شورای مرکزی و انتخاب از میان آنها یا بالعکس، اما رویه همچنان ثابت است. طبق یک رویه بر مسئول واحد لازم است که با جانشین خود شش ماه کار کند و در عمل تجریبات خود را به جانشین منتقل نماید. این فرآیند، انسجام تشکیلاتی بسیج را بسیار زیاد کرده است.

انتخاب اعضای شورای واحدها

هر که بیشترکار کند مسئول است. این یک قاعده است. عضویت در شورای واحدها که گاه بسیار فربه نیز هستند (مثلاً واحد پژوهش و نشر گاه تا 10 عضو دارد) هیچ قیدی ندارد. بچه‌های علاقه‌مند که بیشتر وقت می‌گذارند و کار می‌کنند در یک فرآیند خود به خودی، وارد شورای واحدها می‌شوند و معمولاً همان فرآیند جانشینی در این سطح نیز اجرا می‌گردد تا کسی کار نکن وارد شورا نشود. لذا نیروی بی‌تجربه و ناآشنا غالباً در شورای واحدها راه ندارد.

آسیب‌های تشکیلاتی

تشکیلات بسیج دانشجوئی دانشگاه امام صادق(ع) آسیب‌ها و نقلط ضعفی نیز دارد که به اختصار فهرست می‌شود؛ شاید که تجربه‌ای باشد برای همه:

• ارتباط بسیج با مجموعة دانشگاه، هماره با چالش مواجه بوده است. دلائل این امر تاریخی است اما تجربه نشان داده است می‌توان با داشتن ارتباط مستمر و سخن گفتن با مسئولین دانشگاه، از این چالش کاست. اما این چالش به نوع نگاه دو مجموعه به هم دارد و در کوتاه مدت قابل حل نیست.
• ارتباط بسیج با ناحیه و سازمان نیز کم و بیش با چالش مواجه بوده است. به خصوص در دوره‌هائی سوء تفاهمات زیاد شده است و به خاطر پویائی و فعالیت زیاد حوزه، عملاً ناحیه و سازمان از بسیج امام صادق(ع) به خاطر نداشتن قیودات و التزامات سازمانی و نوعی تندروی یا تک‌روی (که البته با همراهی غالب دانشگاه‌ها آن‌چنان هم تک نبوده است) نگران بوده است.
• گاه فرآیند انتخاب معقول اعضای پائین هرم تا مسئول بسیج با خلل مواجه شده و با مداخلة بی‌جای برخی از اعضا و تصمیمات نادرست اعضای شورای مرکزی، انسجام و پیوستار تاریخی بسیج به هم خورده است. گاه تعارض افکار مختلف با بی‌تقوائی همراه بوده است. عدم رعایت تقوا در کسب مناصب و قدرت برای چنین تشکیلاتی سمی مهلک است.
• گاه مسئولی مسئولیت را بی‌معرفی و همکاری با جانشین رها نموده. تجربه نشان داده در این موارد، واحد با افت‌های مهمی مواجه شده است. (ببینید تجربة تلخ واحد فرهنگی را که هنوز هر سال باید مسئولی از بیرون آن انتخاب شود.)
• در بسیج سلائق مختلفی حضور دارند، گاه این سلایق تا حد تکفیر و خارج نمودن دیگری از دائره تفکر امام(ره) و انقلاب پیش رفته است و در راستای حذف دیگری اقداماتی نیز مخلصانه انجام داده است. تنگ نظری آفت این تشکیلات است و ما را بیش از حد به درگیری‌های داخلی مشغول کرده است. (دعوای چند سالة واحد فرهنگی و غرب‌شناسی به خصوص بر سر مسأله پیش پا افتاده‌ای به نام تقدم یا تأخر اسلام‌شناسی و غرب‌شناسی نمونه آن است.) مدیر چنین مجموعه‌هائی باید سعة صدر داشته باشند چون بی‌صبری و اختلاف، نیروها را هدر می‌دهد.
• ما گاهی نتوانسه‌ایم دوگانه تشکیلات- آرمان را حل کنیم و برخی از دوستان به بهانة آرمان‌خواهی، تشکیلات را تا سر حد انحلال برده‌اند. این چالشی نظری بوده است و ما هنوز مرز بین حضور در تشکیلات و پذیرش محدودیت‌های آن و آرمان‌خواهی را به درستی نمی‌دانیم.

به هر حال تجربة تشکیلاتی مستمر و هم اکنون زندة بسیج دانشجوئی دانشگاه امام صادق (ع) تجربه‌ای سترگ و کمابیش درون سازمانی و شناخته نشده است که نه بر پایة قوانین و مقررات بلکه بر اساس عرف‌های ریشه‌دار در این تشکیلات ایجاد شده است.