در آموزه‌های هیچ کدام از ادیان غیر توحیدی هم برهنگی وجود ندارد

حلقه وصل:از ابتدای خلقت، انسان در تلاش بوده که بدن خود را به شیوه‌های مختلف بپوشاند که نشان از فطری بودن عفاف و پوشش است. زن ایرانی همواره در تاریخ اساطیری خود دارای پوشش و حجاب بوده و آن را در شمار وظایف خود می‌دانسته است. شاهنامه فردوسی به عنوان یکی از اصیل‌ترین منابع مستند تاریخ ایران، نشانه‌هایی از پوشش و حجاب برای زنان ارائه می‌دهد.

به طور کلی در تمامی مواردی که از زنان در شاهنامه نام برده شده، سخن از پوشیدگی، اصالت، پاکی، راستی و نمونه کامل زنانگی آنان است‌. زنان شاهنامه تا زمانی که در این مسیر گام بردارند، مورد توجه و تقدیس حکیم طوس و جامعه ایرانی هستند اگر نه منفور و طرد شده اند. در شاهنامه زن خوب و پاک، تقدیس شده و زن بد، بی حیا، بی شرم و بی نزاکت و پرده در، مورد نکوهش قرار گرفته است.

فرهنگ ایرانیان باستان بر پایه آموزه‌های آئین زرتشت شکل گرفته است. این آئین بر اصولی هم چون راستی و درستی و پرهیز از دروغ و تحکیم پایه‌های خانواده و پرورش فرزندان پاک نهاد تأکید فراوان دارد. ازاین رو، لزوم پوشیدگی زن در آئین زردشت و فرهنگ ایرانیان قدیم مورد توجه و توصیه بوده است.

حجاب به معنای «پوشاندن بدن زن در برابر نامحرم» از احکام ضروری دین اسلام است، در دیگر ادیان الهی از جمله آئین زرتشت، یهود و مسیحیت نیز، این حکم با تفاوت‌هایی کم و بیش وجود دارد.

بر همین اساس برای واکاوی حجاب و عفاف در ادیان توحیدی با حجت الاسلام دکتر محمد حسین طاهری آکردی نویسنده و عضو هیئت علمی گروه ادیان مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی «ره» به گفتگو نشستیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:

*فلسفه حجاب در ادیان الهی چگونه بیان شده و تاریخچه آن در این ادیان چیست؟

حجاب برونداد و تابلوی عفافی است که در هر جامعه‌ای حاکم است. اگر در جامعه‌ای عفاف ارزش باشد حجاب رفتاری است که آن هنجار و ارزش را با ابزارهایی معرفی می‌کند. تقسیماتی که در طول تاریخ برای ادیان مختلف وجود داشته تقسیم به ادیان اولیه، ادیان شرقی، ادیان توحیدی و ادیان ابراهیمی است. آنچه که در تفکر غرب از گذشته وجود داشته و ریشه در یونان و روم باستان دارد این است که مقداری برهنگی در میان غربیان وجود داشته است که می‌توان این مسئله را در مجسمه‌هایی که از آن زمان به جا مانده مشاهده کرد. اما گذشته از این مقدار برهنگی که در تفکر غربی وجود داشته تقریباً تمام ادیان عالم اعم از توحیدی و غیر توحیدی مسئله عفاف و به تبع آن حجاب را دارند.

*لطفاً به صورت مصداقی ذکر کنید.

با نگاهی به ادیان گوناگون مانند هندو و بودا و ادیان هم طراز آنها که جز ادیان توحیدی نیستند و در دسته ادیان شرقی قرار می‌گیرند، در هیچکدام برهنگی مشاهده نمی‌شود. پوشش زنان قدیم ژاپنی و لباس‌های سنتی‌شان که کیمونو نام دارد کاملاً بلند و پوشیده است، لباس زنان چینی و کره‌ای هم لباس‌هایی شبیه کیمونو و حتی بلندتر از آن بوده است. در این فرهنگ‌ها آن زنانی که پولدارتر بودند لباس‌ها را بلندتر می‌گرفتند تا روی زمین کشیده شود و حتی قدم‌های آنها هم دیده نشود. لباس زنان هندی به نام ساری نیز لباسی بسیار پوشیده بود؛ ساری در واقع یک پارچه پنج شش متری است که خانم‌های هندی دور خودشان تا بالا می‌پیچند و حتی بخشی از آن را روی سرشان قرار می‌دهند. بنابراین حتی زنان و مردان بودایی و هندو هم درگذشته لباس‌های پوشیده‌ای داشتند.

*آیا مساله پوشش در گذشته تنها برای زنان بود؟

خیر.

مسئله پوشش در گذشته تنها برای زنان نبوده و برای مردان نیز مطرح بوده است.‌

*در آن دوران پوشش مردان، در فرهنگ‌های مختلف چگونه بود؟

در فرهنگی‌های مختلف مردها معمولاً کلاهی متناسب با فرهنگ خود به سر داشتند و لباس‌های بلند می‌پوشیدند.

*اصلی‌ترین دلیل رواج فرهنگ پوشیدگی در شرق چه بود؟

اصلی‌ترین دلیل این پوشیدگی توجه به اصل عفاف و حیا در فرهنگ شرقی است.

*حجاب در ادیان توحیدی چگونه تعریف شده و دین زرتشت به مساله حجاب چقدر اهمیت می‌داد؟

در تقسیم‌بندی ادیان توحیدی دین زرتشتی هم در کنار یهودیت، مسیحیت و اسلام قرار می‌گیرد. به گواهی تاریخ در همه ادیان توحیدی مقوله عفاف و حیا و به تبع آن حجاب به عنوان یک اصل وجود دارد. زرتشت دینی است که در ایران باستان رایج بوده است، با کمی دقت در سنگ نوشته‌های به جای مانده از دوران هخامنشیان مشخص می‌شود که موارد بسیار اندکی از مجسمه زنان دیده می‌شود که حتی در آنها نیز چهره زن را به خوبی نمی‌توان دید و فقط چشمان زنان پیدا است، دلیل آن هم این است که پوشش زنان این دوران یک پارچه سراسری و یک نقاب بوده است.

*با توجه به مطالب بیان شده از چه زمانی زنان ایرانی به حجاب کامل روی آوردند؟

چادر در فرهنگ قدیم ایرانی از دوران هخامنشیان، اشکانیان و حتی ساسانیان نیز بوده و از آن زمان تا کنون تداوم پیدا کرده است. اساساً چادر یک حجاب ایرانی است و ربطی به اسلام ندارد. هزار سال قبل از اسلام زنان ایران از چادر استفاده می‌کردند. حتی ایرانیان در تشییع جنازه نیز معمولاً از تابوت استفاده می‌کردند. در شبه جزیره عربستان و حجاز هم تابوت مورد استفاده نبوده و هنوز هم نیست.

در بسیاری از کشورهای عربی دو چوب را به وسیله یک پارچه به هم وصل می‌کردند و جنازه را روی آن می‌گذاشتند. در برخی از نقل‌های تاریخی آمده است جناب سلمان فارسی به امیرالمومنین (ع) پیشنهاد می‌دهد برای پیکر مطهر حضرت زهرا (س) تابوت بسازند تا پیکر پاک ایشان پیدا نباشد. این نشان می‌دهد که ایرانی‌ها بسیار به مقوله عفاف و حجاب توجه و دقت داشتند.

*مسئله حجاب در دیگر ادیان توحیدی مانند یهودیت و مسیحیت چگونه بوده است؟

مسئله حجاب در دیگر ادیان نیز بسیار پررنگ است. در قدیمی‌ترین دین توحیدی که یهودیت است مانند مسیحیت و اسلام زنان باید پوشیده باشند و تنها اجازه دارند گردی صورت و دست‌ها تا مچ را نپوشانند. گرچه در عصر معاصر اصلاح‌طلبان و محافظه‌کاران یهودی تحت تأثیر فرهنگ غربی حجاب کاملی ندارند اما اگر زنان ارتدکس را ببیند شاید گمان شود آنان مسلمان هستند. جالب است که در یهودیت زنان بعد از ازدواج حتی حق ندارند موی سر خود را به برادر و پدرشان نشان بدهند. زنان یهودی ارتدوکسی معمولاً پوشیدن شلوار را بسیار بد می‌دانند و فقط از چادرهای بلند و گشاد و نقاب برای پوشش استفاده می‌کنند طوری که تنها چشم‌هایشان پیدا است.

* در مسیحیت چطور بوده است؟

در مسیحیت نیز حجاب کامل مطرح است. مسیحیان امروز نیز مانند یهودیان در اروپا و آمریکا تحت تأثیر فرهنگ لیبرالیسم بسیاری از اصول خود را از دست دادند، اما با کمی دقت می‌توان فهمید که هنوز هم در دیرهای مسیحی حجاب وجود دارد و زن‌ها مقنعه‌ها و مانتوهای بلند و مردان نیز لباس‌های بلند می‌پوشند. همین مسئله در اسلام نیز وجود دارد، در واقع دایره حجاب در اسلام کمی آسان‌تر از آن چیزی است که در یهودیت و مسیحیت قدیم بوده است.

*پوششی که در اسلام به عنوان پوشش صحیح معرفی شده کدام پوشش است؟

پوششی که در اسلام به عنوان پوشش صحیح معرفی شده در حقیقت تأیید آن چیزی است که از گذشته بوده وجود داشت. بسیاری از احکام اسلام تأسیسی نیست بلکه تأییدی است مانند نماز، زکات و روزه که در همه ادیان وجود داشته است. خداوند متعال درباره زکات در قرآن می‌فرماید: «و آتوا الزکاة» زکات بدهید و توضیحی نمی‌دهد و یا می‌فرماید: «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم»، روزه بر شما واجب شده است آنچنان که بر کسانی که قبل از شما بود واجب شده است. مسئله حجاب نیز از جمله مسائل تأییدی اسلام است، مقوله‌ای که در ادیان دیگر بوده است و اسلام آن را تأیید کرده است. اینکه امروزه بعضی گمان می‌کنند حجاب تنها برای زن مسلمان است، کاملاً در اشتباهند.

*بنابراین پوشش و حجاب زن ایرانی در طول تاریخ بسیار پوشیده‌تر از آن چیزی بوده که اسلام آن را واجب کرده است.

دقیقاً درست است.

بنابراین باید به کسانی که این روزها شعار ملی گرایی می‌دهند و دم از ایران آزاد می‌زنند و با حجاب مخالفت می‌کنند گفت مگر نمی‌خواهید ایرانی باشید پس باید مانند هخامنشیان لباس‌های پوشیده را برگزینید. ایرانی بودن به معنای این است که لباس تاریخی ایرانی را انتخاب کنیم نه اینکه فرد لباس‌های کاملاً غربی بپوشد و بگوید باید ایرانی باشیم.

*از چه زمانی فرهنگ حجاب و عفاف در جهان تغییر کرد؟ و دلیل این تغییر چه بود؟

متأسفانه بخش عظیمی از مردم جهان از نیمه دوم قرن بیستم به بعد تحت تأثیر فرهنگ غربی قرار گرفتند، به این دلیل که غربی‌ها پول و رسانه داشتند و با استفاده از هنر، سینما و رسانه فرهنگ خود را در عالم جا انداختند.

امروز بسیاری از زنان کره‌ای، ژاپنی، چینی، هندی، ایرانی و بسیاری از کشورهای دیگر لباس‌های سنتی تاریخی خود را کنار گذاشتند و از لباس‌ها و نمادهای غربی استفاده می‌کنند. از این جهت بحث حجاب بیشتر از اینکه یک بحث دینی باشد یک بحث ملی است. لباس و پوشش جزئی از فرهنگ و تمدن هر کشوری است، اگر شما بخواهید تمدن یک کشور متمدن را از بین ببرید و آن را در سلطه فرهنگی خود دربیاورید باید نمادهای فرهنگی‌اش را از بین ببرید. معماری، تغذیه، لباس و پوشش از جمله نمادهای فرهنگی یک تمدن است. به همین دلیل است که امروزه بسیاری از معماری‌های ما به سمت معماری غربی گرایش پیدا کرده و اکثر خانه‌ها مانند خانه‌های غربی به صورت Open ساخته شده و همچنین آپارتمان نشینی در شهرها افزایش پیدا کرده است، اینها همه نماد فرهنگ غربی است، گذشته ایران این‌طور نبوده است و ایران کشوری است که برای خود معماری پیشرفته‌ای داشته و سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی طبیعی در خانه‌ها ایجاد می‌کرده است.

آن کسانی که دوست دارند ایرانی باشند ببینند ایرانی‌ها در گذشته چطور لباس می‌پوشیدند و تا چه میزان حجاب و عفاف را رعایت می‌کردند آنها هم به همین روش ایرانی رفتار کنند اصلاً لازم نیست که به دستور اسلام عمل کنند همین که ایرانی باشند کافی است. حجاب با فطرت ایرانی‌ها در طول تاریخ و گذشته دیرین آنها عجین بوده است و بعدها با ظهور اسلام مورد تأیید اسلام نیز قرار گرفته است.

هر فرد ایرانی باید از اصالت خود محافظت کند و فریب بازی دشمنان را نخورد. تفکر لیبرال سرمایه‌داری می‌خواهد همه مردم عالم را به فرهنگ خود درآورد همه یک جور بپوشند و یک جور غذا بخورند و به طور کلی در همه شئون زندگی تابع فرهنگ غربی باشند. ما در گذشته انواع و اقسام غذاها را داشتیم و مادران ایرانی تنوع غذایی بالایی برای خانواده خود ایجاد کرده بودند اما امروز سبک غذا خوردن خیلی از افراد مانند غربی‌ها استفاده از فست فود شده است.

*برخی می‌گویند آزادی در انتخاب پوشش حقی است که سال‌ها از زنان ایرانی دریغ شده است؛ این گفته چقدر درست است؟

آزادی مفهومی است که در حوادث اخیر زیاد مطرح می‌شود اما در عمل کاملاً خلاف آن ارائه می‌شود، آنهایی که امروز دم از آزادی می‌زنند فرهنگ و تاریخ را نمی‌شناسند. آموزش و پرورش و آموزش عالی وظیفه داشتند معنای حقیقی این مفاهیم را به نوجوانان و جوانان بیاموزند. این نقص بزرگی است که در کتاب‌های درسی قهرمانان ملی به دانش آموزان معرفی نمی‌شوند و تاریخ، هویت و تمدن ملی به آنها شناسانده نمی‌شود. اگر این مطالب و مفاهیم برای نوجوان و جوان تبیین شود دیگر آن جوان فریب رسانه‌های بیگانه را نمی‌خورد. اما اگر حرفی از هویت و تمدن ملی زده نشود دانش‌آموز و جوان هویت خود را در فضای مجازی جستجو می‌کند. فضای مجازی‌ای که مدیریت آن به دست دشمنان است و آنها بر اساس فرهنگ و اهداف خود آن را مدیریت می‌کنند. به همین خاطر است که امروز متأسفانه سگ‌گردانی، حضور سگ در خانواده به جای بچه و حذف خواهر و برادر به خاطر وجود سگ وارد سبک زندگی بعضی از خانواده‌ها شده است.

در ایران عمر دانشگاه کمتر از صد سال است اما عمر پزشکی، مهندسی و معماری چندین قرن است. همه این علوم از حوزه‌های علمیه رشد کردند، حوزه‌هایی که در کنار مسائل دینی به مسائل معماری، فرهنگی، پزشکی، تغذیه و پوشش نیز می‌پرداختند. متأسفانه ما در این زمینه‌ها دچار کم کاری شدیم.

*برخی سوال و نقد می‌کنند که مگر در صدر اسلام هم با بدحجاب این‌طور برخورد می‌کردند؛ پاسخ این پرسش و نقد چیست؟

کسانی که اینگونه سوال و نقد می‌کنند مشخص است که این افراد اصلاً تاریخ نخواندند، در پاسخ باید گفت مگر در زمان امیرالمومنین (ع) و پیامبر اکرم (ص) اصلاً بی‌حجاب وجود داشته، در آن زمان حتی در شرق عالم نیز بی‌حجابی وجود نداشت و بی‌حجابی مخصوص انسان‌های برده، فقیر و بی‌کس بوده است و همه افراد با شخصیت و با اصل و نصب حجاب داشتند. علاوه بر آن پیامبر (ص)، امیرالمومنین (ع) و همه ائمه اطهار (ع) همواره بر مسئله عفاف و غیرت تاکید داشتند. امیرالمومنین (ع) به مردان بی‌غیرت نهیبت می‌زند و می‌فرماید: من تعجب می‌کنم از مردانی که با زن‌هایشان به بازارهای شلوغ می‌روند و تنه زن‌هایشان به تنه مردان می‌خورد.

حضرت زهرا (س) می‌فرمایند: سعادت زن در این است که مردی او را نبیند و او نیز مردی را نبیند. معنای کلام نورانی حضرت زهرا (س) این نیست که زن‌ها باید در خانه بنشینند بلکه این کلام اشاره به اهمیت عفاف و حجاب دارد چرا که اساساً حجاب یک اصل اجتماعی است و فردی نیست. زن در خانه ملزم به حجاب نشده است. سخن حضرت زهرا (س) را می‌توان این‌طور معنا کرد که ما باید بیمارستانی داشته باشیم که رئیس بیمارستان، پرسنل، پزشک و پرستار آن همه خانم باشند و همچنین دانشگاه و سایر امکاناتی که مورد نیاز زن‌ها است باید این‌طور باشد./ مهر