نخستین شهید محراب در راه تحقق آرمان های انقلاب

سرویس معرفی:آیت الله سیدمحمدعلی قاضی طباطبایی نخستین شهید محراب در راه تحقق آرمان های انقلاب اسلامی است که با پیروی از مکتب رهایی بخش امام خمینی(ره) گام در مسیر مبارزه با رژیم پهلوی نهاد و این روحانی مبارز سرانجام به دست منافقان به مقام والای شهادت نایل آمد.

سیدمحمد علی قاضی طباطبایی اولین امام جمعه شهر تبریز بعد از انقلاب اسلامی ایران است. وی از مبارزین پیش از انقلاب و از طرفداران امام خمینی بود که رژیم پهلوی چند بار وی را به شهرهای مختلف تبعید کرد. بعد از انقلاب، امام خمینی وی را به عنوان نماینده خود در آذربایجان شرقی و امام جمعه تبریز منصوب کرد. وی توسط گروه فرقان ترور شد و اولین شهید محراب در جمهوری اسلامی ایران نام گرفت.

سیدمحمد علی قاضی طباطبایی در فروردین ۱۲۹۲ش در تبریز متولد شد. پدرش سیدباقر مشهور به میرزا باقر و عمویش میرزا اسدالله از علمای تبریز بودند. سید محمد، تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه طالبیه نزد آن دو آموخت. وی در ۱۳۵۹ه. ق جهت تحصیل در حوزه علمیه قم به شهر قم مهاجرت کرد.

اقامت او در شهر قم که از سال ۱۳۵۹ق شروع شده بود، به مدت ده سال به طول انجامید. وی در این مدت در درس‌های مرعشی نجفی، سیدمحمد حجّت، سیدصدر الدین صدر، سیدمحمدرضا گلپایگانی، عبدالنبی عراقی و سید حسین بروجردی شرکت کرد. قاضی در سال ۱۳۶۹ق به نجف رفت و در دروس عبدالحسین رشتی، میرزا باقر زنجانی، سید حسن بجنوردی، سیدمحسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمد حسین کاشف الغطاء شرکت کرد.

شیخ آقابزرگ تهرانی، شیخ مرتضی تهرانی، میرزا باقرآقا قاضی طباطبایی، علویه هاشمیه، عبدالنبی عراقی (اراکی)، حجت کوه‌کمره‌ای، سیدصدرالدین، میرزا محمد طهرانی عسکری، کاشف الغطاء، سیدعبدالحسین شرف الدین عاملی، محسن طباطبایی حکیم، محمدجواد طباطبایی حکیم، محمدهادی میلانی، امام خمینی، میرزا محمدحسن تبریزی، ابوالقاسم خویی، محمدرضا طباطبایی، مرعشی نجفی، محمود شاهروی، علامه طباطبایی همگی در زمینه نقل روایت به محمد علی قاضی اجازه روایت داده بودند.

یکی از مشهورترین آثار او کتاب تحقیق درباره اول اربعین سید الشهداء است که در آن تلاش می‌کند با بیان اقوال مختلف و استنادات فراوان، بازگشت اهل بیت به کربلا در روز اربعین را اثبات کند. وی آثار دیگری در علوم مختلف قلم زده است.

طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزد ها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید خصوصا امام خمینی را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را صادر کردند که قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ها بود.

از دیگر وقایعی که قاضی از آن در جهت پیش برد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد و با شورش مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیروهای شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ای صادر کرده و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.

به دلیل فعالیت‌های انقلابی و افشاگری در مورد ماهیت رژیم پهلوی، قاضی طباطبایی در سال ۱۳۴۷ برای مدت شش ماه به شهرستان بافت کرمان و سپس به زنجان تبعید شد.

در تبریز در سال ۵۲ برای تقویت حرکت‌های ضد رژیم اعم از چاپ و نشر اعلامیه، کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی، مساعدت به فعالانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده بودند و... صندوقی به نام مجاهدین اسلامی زیر نظر او تاسیس شد تا از این طریق به بارور شدن نهضت کمکی کرده باشد. ارتباط با دانشجویان در راستای مبارزه با رژیم یکی دیگر از فعالیت¬های ایشان بود که وی در کارهای خود آن را مد نظر قرار داده بود.

قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ که در واکنش به درج مقاله ای در روزنامه اطلاعات اتفاق افتاده بود. در وهله اول حرکت طلاب را براه انداخت. و در وهله دوم امواجی را به گوشه کنار کشور پراکند. موج این حرکت در تبریز با رهبری علما خصوصا آیت الله قاضی انعکاس مطلوبی یافت و خود را در حرکتی به نام قیام ۲۹ بهمن تبریز نشان داد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، طی حکمی از سوی امام در سال ۱۳۵۸ به عنوان امام جمعه و نماینده امام در تبریز منصوب شد. وی سعی کرد در راستای ایجاد امنیت و ثبات در تبریز عمل کند به عنوان مثال در اواخر خرداد ۵۸ تعدادی از همافران دست به تحصن زدند و خواسته‌هایی را مطرح کرده بودند که با تلاش‌های وی، دست از تحصن برداشتند.

با تاسیس حزب جمهوری اسلامی، قاضی با صدور اعلامیه‌هایی مردم را تشویق به عضویت در آن می‌کرد.

قاضی طباطبایی در ۱۰ آبان ۱۳۵۸ش مصادف با عید قربان، بعد از اقامه نماز مغرب و عشاء در راه مراجعت به منزل، توسط یکی از اعضاء گروهک فرقان در خیابان مورد حمله قرار گرفت و به شهادت رسید. امام خمینی در پیامی شهادت ایشان را به عموم مسلمانان متعهد و علمای اعلام و مردم غیور و مجاهد آذربایجان تسلیت گفت.