تهران: خورشیدی: اکران مردمی خلاقانه‌ترین بخش جشنواره عمار است/ وحید جلیلی: هدف راهبردی ما گستراندن جبهه فرهنگی انقلاب در گستره طول و عرض است

به گزارش حلقه وصل، چهارمین نشست اکران کننده‌های جشنواره عمار روزهای پایانی شهریور در مشهد برگزار شد. اکران کننده‌هایی که با هدف بهبود کیفیت اکران‌ها و آشنایی عمیق‌تر با نتایج و خروجی‌های رسانه‌ایِ فعالیت‌های‌شان راهی مشهد شدند.

این نشست دو روزه که در ساختمان دانشگاه امام حسین (ع) برگزار شد، میزبان اساتیدی از جمله وحید جلیلی، سعید خورشیدی، سید رسول منفرد، امیر سعادتی و حجت الاسلام نظافت و همچنین کارگردان‌هایی همچون محسن اسلام زاده، ساسان فلاح فر و محمد مهدی خالقی بود.

جمع 70 نفری اکران کننده‌ها در روز اول از شهرستان‌هایی همچون  اراک، کرج، قائن، لار، اصفهان، برخوار، کرمانشاه، بندر لنگه، زایبن، بردسیر، ایلام، یاسوج، خرمدره، اهواز، سرخس، زاهدان، ایرانشهر، نهبندان، گلبهار، مراغه، ایذه، داراب، میناب، جاسک، کاشمر، بیرجند، خوسف، بشرویه، یزد، نرمانشیر، نهاوند، همدان، قم، کلات، رابر، اسفراین، رفسنجان، یزد، آمل، قوچان، قرچک، شیراز، کالپوش تشکیل می‌شد که در ادامه، اکران کننده‌هایی از تربت حیدریه، میبد، مشهد و چناران هم به آن‌ها اضافه شدند.

صبح روز ابتدایی نشست با سخنرانی سعید خورشیدی، عضو شورای سیاست‌گذاری جشنواره عمار آغاز شد. خورشیدی که قرار بود در مورد «ماهیت جشنواره مردمی عمار» سخنرانی کند، صحبتش را با دلایل شکل گیری جشنواره مردمی عمار در سال 89 شروع کرد: «بعد از انقلاب این دغدغه که آثار انقلابی ساخته و دیده شود، موجب شکل‌‌گیری تعداد بسیاری جشنواره شد. جشنواره فجر از جمله همین موارد بود که در طول زمان، بی‌خاصیت و بی‌فایده شد.»

وی صحبت‌هایش را با یک سوال ادامه داد که «چه کار باید کرد که عمار صیانت شود و از رویکرد و ساختار اولیه فاصله نگیرد؟» و آن را با کلید واژه «مردمی بودن و ماندن» پاسخ داد و مردمی بودن را در سه شاخه «مضمون»، «فرم» و «مفهوم» شرح داد.

خورشیدی، مردمی بودن در مضمون را با مثال زدن از مستند «مشتی اسماعیل» اینگونه توضیح داد: «آثاری باید در جشنواره عمار دریافت و توزیع شود که دارای مضامینی ناظر به واقعیات مردم باشد.»

وی بعد از آن با انتقاد از وضعیت فعلی سینمای ایران گفت: «جشنواره عمار در حوزه فرمی باید مردم فهم باشد. مشکل سینمای ما این است که به سمت تولیداتی با فرم روشنفکرانه و جشنواره پسند رفته است در حالی که مردم توانایی ارتباط برقرار کردن با آن را ندارند.»

اولین مهمان نشست و همفکری دو روزه اکران کننده‌ها، در ادامه مطلب به این واقعیت اشاره کرد که: «پر فروش‌ترین فیلم‌های حال حاضر که نهایتا 15 تا 21 میلیارد فروش دارد، از نظر تعداد مخاطبان، کسر کوچک و محدودی از جمعیت ایران را شامل می‌شود. جشنواره عمار آمده است تا این حصار را بشکند و در عمل نیز تاکنون موفق بوده است. علت آن نیز مردمی بودن جشنواره عمار در حوزه مفهوم است.»

از نظر خورشیدی «مردمی بودن در حوزه مفهوم به معنای فراهم کردن امکان تماشای عموم مردم است. یعنی مردمی که به رسانه‌ای همچون سینما دسترسی ندارند، بتوانند از محصولات فرهنگی روز استفاده کنند.»

به عقیده وی مردمی بودن در این حوزه برخلاف دو حوزه «فرم» و «مضمون» که تشکیکی و اختلافی است که کدام اثر مردمی است و کدام نیست، حوزه مفهوم که منطبق است با بحث اکران‌های مردمی جشنواره عمار کاملا عینی است و با عدد و رقم می‌توان آن را نشان داد.

اکران مردمی خلاقانه‌ترین بخش جشنواره عمار

خورشیدی، اکران‌های مردمی جشنواره را خلاقانه‌ترین بخش جشنواره عمار عنوان کرد و تاکید کرد «عمار باید به این خلاقیت یعنی اکران‌های مردمی‌اش پایبند بماند.»

بعد از صحبت‌های سعید خورشیدی، اکران کننده‌ها مهمان کارگاه سید رسول منفرد بودند که پای را از لزوم و اهمیت‌های کار فرهنگی فراتر برده بود و در مورد «اولویت‌ها» صحبت می‌کرد.

وی کلیدی‌ترین جمله‌اش را همان ابتدا مطرح کرد: «سازمان‌ها و نهاد‌های فرهنگی به این خاطر کارآمدی‌شان را از دست داده‌اند که در بین فعالیت‌های فرهنگی اولویت بندی نمی‌کنند یا اولویت بندی درستی ندارند.» و راهکار را در آگاهی و تدقیق در «ملاک‌ها» بیان کرد.

اولین سوال منفرد، درخواست از اکران کننده‌ها برای مثال زدن از فعالیت‌های فرهنگی‌ای است که می‌شناسند و شنیدن پاسخ‌هایی همچون «هیئت، ایستگاه صلواتی، اکران مردمی، دیدار خانواده شهدا، توزیع محصولات فرهنگی، گروه سرود، کتاب خوانی، پویش‌های فضای مجازی، اردوی جهادی و...» بود.

دبیر اجرایی جشنواره مردمی فیلم عمار با استفاده از موارد مطرح شده گفت: «با توجه به موارد بسیاری که ذکر کردید، می‌فهمیم که کار برای فعالیت فرهنگی بسیار زیاد است.»

زیاد کار کردن به تنهایی مورد قبول نیست

وی در ادامه تاکید کرد: «ما معتقد به مکتبی هستیم که در آن، نوع کار مهم است و اینکه فقط بگوییم زیاد کار کردیم، قابل قبول نیست.» و با بیان اینکه بعضی از ملاک‌ها حداقلی است اما جزو ملاک‌هایی است که اگر نباشد، فعالیت فرهنگی، اولویت و یااصالتش را از دست می‌دهد، اظهار کرد: «اولین ملاک این است که فعالیت فرهنگی، ضد اسلام نباشد»

منفرد با بیان این نکته که لازمه تطبیق ملاک اسلامی بودن با فعالیت‌های فرهنگی این است که بدانیم اصلا اسلام را می‌شناسیم یا نه؟ با معرفی کتاب «طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن» به شرح این مساله پرداخت: «ما از کودکی بار‌ها واژه تقوا را شنیده‌ایم و یا به آن توصیه شده‌ایم اما تعریف تقوا چیست؟ و معمولا تعریف‌هایی از این دست می‌شنیدیم که تقوا یعنی دوری کردن از محیط گناه. اما حالا می‌خواهم تعریف مقام معظم رهبری از کتاب طرح کلی اندیشه اسلامی را که سال 1353 بیان شده بخوانم.»

سخنران کارگاه اولویت بندی در فعالیت‌های فرهنگی بعد از بیان این نکته، شروع به خواندن از روی کتاب کرد: «رهبانیون مسیحیت برای آنکه دامان‌شان به گناه آلوده نشود، رهبانیت پیشه کردند. به غار‌ها و کوه‌ها و بیغوله‌ها پناهنده شدند. رهبانیتی که آنها از خود درآوردند به صورت بدعتی ایجاد کردند که ما بر آن‌ها ننوشته بودیم.(ترجمه آیه‌ای از قرآن) اما عالم اسلامی رهبانیت ندارد. گوشه گیری ندارد. فرار ندارد. عالم اسلامی همان است که سعی می‌کند بگیرد غریق را. این می‌شود تقوا. یک فرد آگاه مسلمان هم همینطور است. سعی می‌کند غریق را، وبا زده را، بیمار را، نجات دهد. این با فرار جور در نمی‌آید. خودش را متقی می‌کند، یعنی آن تجهیز لازم را؛ زره لازم را در مقابل گناه بر تن می‌پوشد و وارد منطقه گناه می‌شود.» و ادامه داد «ببینید که چقدر تعریف تقوا _که جزئی‌ از اسلام است و ما باید آن را بدانیم که بتوانیم ملاک اسلامی بودن را تطبیق دهیم_ با آنچه ما می‌دانستیم متفاوت است!»

آتش به اختیار اکران کننده‌ها؛ جلوگیری از تغییر واجب به مستحب

منفرد در ادامه صحبت‌هایش به موارد دیگری در مورد فعالیت‌های فرهنگی از جمله: «مسئولیت محوری»، «اقناع و اغوا»، «مقبولیت داشتن یا مقبولیت ایجاد کردن» و «ارجحیت فعالیت فرهنگی مستمر بر فعالیت فرهنگی منقطع» اشاره کرد و با بیان اینکه «اکران کننده‌های جشنواره عمار در صورتی که با کم کاری و عدم اولویت بندی جشنواره عمار مواجه شدند و اگر فعالیت ستاد را، تغییر واجب به مستحب مشاهده کردند، آنها نباید کوتاه بیایند» اظهار داشت این نوع رفتار و واکنش مصداق بارز آتش به اختیار در جشنواره مردمی عمار است.

همزمان با اتمام صحبت‌های دبیر اجرایی جشنواره مردمی عمار، زمان نماز ظهر و عصر فرا رسید و اکران کننده‌ها برای اقامه نماز و استراحت از فضای کارگاهی خارج شدند تا حوالی ساعت 3 عصر که مهمانانی از جنس کارگردان‌های خوش قریحه انقلابی داشتند.

فیلمی برای اکران مردمی

جلسه نشست کارگردان‌ها با حضور محسن اسلام زاده و ساسان فلاح فر در فضایی مجری محور و با پرسش و پاسخ برگزار شد. در این میان هر کدام از کارگردان‌ها به نوعی از اهمیت فضای اکران‌های مردمی صحبت می‌کردند و به جایگاه اکران کننده‌ها اشاره می‌کردند.

محسن اسلام زاده در ابتدای صحبتش خطاب به اکران کننده‌ها گفت: «همیشه خجالت زده و مدیون شما هستیم که اگر بحث توزیع نبود خدا می‌داند که چطور می‌خواستیم فیلم‌های‌مان را در مکان‌های مختلف پخش کنیم.»

کارگردان مستند «تنها میان طالبان» در ادامه به شروع فعالیت‌های خودش از سال 83 در همین مسیر و فضای توزیع محتوا اشاره کرد: «اولین بار که آمدم تهران برای غرفه‌ای بود که در نمایشگاه کتاب داشتیم. همزمان شد با مستند شکست هیمنه ساخته آقای کریمی که وقتی مستند را دیدم گفتم این مستند باید در تمام دانشگاه‌ها دیده شود. این بستر _اکران مردمی_ همیشه در ذهن من بود، همانطور که در دهه 60 هم تجربه‌اش را کرده بودیم که افرادی در مسجد محله‌ما می‌آمدند و فیلم نشان می‌دادند ولی هیچ وقت باورم نمی‌شد که این اتفاق بیفتد و یک سیستم شکل بگیرد.»

وی همچنین تاکید کرد: «جشنواره عمار ثابت کرده است که حتی صدا و سیما اثری را پخش نکند می‌توانیم فیلم‌مان را در ساختار اکران مردمی جشنواره عمار بیاوریم و موج درست شود. من به همین خاطر آخرین اثرم که در مورد شهید لاجوردی است را برای اکران مردمی جشنواره عمار ساختم.»

 تمام ثوابش برای شما!

ساسان فلاح فر، کارگردان مستند مادرانه نیز صحبتش را با تشکر از اکران کننده‌ها شروع کرد و اظهار داشت: «خیلی فیلم ساخته می‌شود، هزاران اثر تولید می‌شود اما دیده شدنش خیلی مسئله است. این دیده شدن است که بین کار‌ها تفاوت ایجاد می‌کند. ممکن است کار‌های درجه یکی هم ساخته شود اما دیده نمی‌شود، چرا؟ چون به قول کارگردان‌های‌شان، روشنفکر بازی در می‌آورند و وارد سیستم جشنواره عمار نمی‌کنند.»

وی همچنین با اشاره به بازخورد‌هایی که از اکران‌های مردمی اثر مادرانه به دستش رسیده بود، گفت: «با تماشای زحماتی که اکران کننده‌ها برای دیده شدن اثر مادرانه کشیدند، از یک جایی به بعد گفتم اگر قرار است ساخت این اثر ثوابی داشته باشد، هر چقدر که دارد، همه را تقدیم کردم به اکران کننده‌ها، چون زحمت اصلی را آن‌ها می‌کشند.»

کارگردان اثر «جنگ، دوربین، من» در پایان با اشاره به هدف فیلمساز از ساخت اثر که دیده شدن آن است، تاکید کرد: «کسی که انقلابی و دینی فکر می‌کند، فیلم می‌سازد تا افکارش را به همه برساند. از وقتی که وارد عمار شدیم و به طور جدی آثارمان را ارسال کردیم، پیگیری می‌کردیم که اثر امروز کجا پخش شد و چه اتفاقی برایش افتاد. الحمدلله این چرخه دیده شدن آثار در حال قوی‌تر شدن است و تعداد شعبه‌های اکران مردمی در حال بیشتر شدن است.»

بعد از اتمام جلسه زمان زیادی تا اذان مغرب نمانده بود. اکران کننده‌هایی که هنوز فرصت زیارت حرم حضرت علی بن موسی الرضا(ع) را پیدا نکرده بودند، مشتاقانه آماده شدند و به صورت گروهی به زیارت شمس الشموس رفتند.

آخرین برنامه روز نخست نشست اکران کننده‌ها به دیدار با حیدر رحیم پور ازغدی، از مبارزان سیاسی در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت، انقلاب 1357 و قیام امام خمینی(ره) ختم می‌شد. حاج حیدر که پدر حسن رحیم پورازغدی است، علاوه بر بحث نگارش، ارتباطش را با تشکل‌های انقلابی و دانشجویی قطع نکرده و همچنان در مسیر انقلاب به روشنگری می‌پردازد.

از روایت، فتح تا روایتِ روایتِ فتح!

حوالی ساعت 9 بود که خدمت‌ آقای رحیم پور رسیدیم. علاوه بر او، محمد مهدی خالقی، کارگردان آثار انقلابی که چندین اثر شاخص همچون پسرم و آهنگر را در کارنامه خود دارد نیز حضور داشت. خالقی که از شاگردان حاج حیدر و پای ثابت جلسات منزل او به حساب می‌آید، واسطه‌ای بود میان ما و او که هم ما را معرفی کند و هم سوالات‌مان را بپرسد. جلسه با چند پرسش و پاسخ و صحبت‌های جذاب و خاطرات لذت بخش حاج حیدر از مبارزات قبل از انقلاب و پخش اعلامیه‌ها و افراد خاصی همچون دکتر علی شریعتی و مقام معظم رهبری که در جلسات منزلش شرکت می‌کردند به پایان رسید. جلسه‌ای شیرین و به یادماندنی که با عکسی دست جمعی در منزل پُر خاطره خانواده رحیم پور ازغدی به پایان رسید.

اولین نشست صبح جمعه با صحبت‌های آقای سعادتی که فعال رسانه‌ای محسوب می‌شود و سابقه فعالیت در روزنامه استانی مشهد یعنی شهرآرا را دارد آغاز شد.

وی صحبت‌هایش را با اشاره به درک اهمیت فعالیت اکران کننده‌ها شروع کرد و گفت: «گاهی اوقات ما اهمیت کاری که انجام می‌دهیم را نمی‌دانیم. مثل زمان جنگ که خیلی‌ها افراد بزرگی بودند ولی آن درکی که آوینی داشت که این‌ها باید روایت شود و زمانی خواهد آمد که یک دقیقه فیلم از یکی از عملیات‌های دفاع مقدس و یا یک دقیقه فیلم از شهدای بزرگوار ما، حکم طلا را پیدا می‌کند. این درک را خیلی‌ها نداشتند. این هم به نظرم به این خاطر بود که در واقعه بودند و نمی‌دانستند که در حال رقم زدن تاریخ‌اند.»

 روزنامه نگار مشهدی در ادامه صحبت‌هایش اشاره کرد: «توزیع گاهی برابر و گاهی اوقات از تولید مهم‌تر است. هم در اقتصاد و هم در فرهنگ. توزیع آنقدر مهم است که به تولید خط می‌دهد و کسی که تولید دستش است می‌تواند تولید را هم در دست بگیرد.»

وی با بیان این نکته که اکران‌ها و عملیات‌ها زیاد است اما روایتش کم است، اظهار داشت: «اتفاق‌های خوبی رخ می‌دهد ولی این را خبر نمی‌کنیم. اهمیت بعدش را نمی‌دانیم. یعنی کار حسینی می‌شود ولی کار زینبی نه. شما بهترین کار‌ها را کرده‌اید ولی خبری ازش نیست. ما یک فتحی داریم که کار نظامی‌هاست. بعضی‌ها می‌گویند فقط فتح مهم است. آوینی آمد و گفت روایتِ فتح مهم‌تر است. به نظر من روایتِ روایت فتح مهم است. کار شما، روایتِ روایتِ فتح است!»

دقایق پایانی جلسه نیز به پرسش و پاسخ‌ اکران کننده‌ها و امیر سعادتی حول مسائل خبری و رسانه‌ای گذشت تا اکران کننده‌ها آماده حضور وحید جلیلی، مسئول جشنواره عمار شوند.

ما اداره نیستیم!

وحید جلیلی شروع جلسه را با گوش سپردن به سوالات و درخواست‌های شرکت کننده‌ها آغاز کرد و بعد از شنیدن حرف‌ اکران کننده‌ها به پاسخ‌گویی به مطالب بیان شده پرداخت.

اولین نکته‌ای که جلیلی به آن اشاره کرد، در پاسخ به انتقادی بود که یکی از اکران کننده‌ها نسبت به عدم تجربه‌نگاری از فعالیت‌های اکران مردمی داشت. «آتش به اختیار خودتان عمل کنید. اگر دبیرخانه جشنواره عمار در مسئله‌ای کم کاری کرد، شما خودتان عمل کنید. ما اداره نیستیم که اگر کارمندی در مرکز وظیفه‌اش را انجام نداد، وظیفه از دوش شما برداشته شود.»

وی با اشاره به افرادی که فقط در انتخابات‌ها و فعالیت‌های خیلی بزرگ پا به میدان می‌گذارند و فردای انتخابات غیب می‌شوند گفت: «حواس‌تان باشد ما علاوه بر کیفیت، موظف به کمیت هم هستیم و باید تلاش کنیم. موظف هستیم که به یک کمیتی برسیم. ما در جشنواره عمار کار نمادین نمی‌کنیم و به دنبالش نیستیم بلکه به دنبال اثر واقعی هستیم. هدف راهبردی ما گستراندن جبهه فرهنگی انقلاب در گستره طول و عرض است. یکی از شاخص‌های سنجش شما نیز این است که ببینید چقدر کار را گسترش داده‌اید.»

ابتکار با سلاح‌های خاک خورده در انبار جنگ نرم

جلیلی با بیان اهمیت ابتکار در حوزه فرهنگی تاکید کرد: «عقلا و نقلا موظفیم به ابتکار. در کار فرهنگی اگر ابتکار نباشد به جایی نمی‌رسیم. باید از کلیشه‌ها عبور کنیم. حتما باید از تجربیات دیگران استفاده کنیم و حتما هم باید به تجربیات دیگران اضافه کنیم.»

وی همچنین با گریز به مقاله‌اش در مورد بحث آتش به اختیار اظهار داشت: «منتظر نباشید کسی بیاید به شما انگیزه دهد. زمان جنگ 8 ساله مهمات نداشتیم برای جنگیدن اما حالا در جنگ نرم، سلاح‌ها و مهمات در انبار‌ها در حال خاک خوردن است. کسی نیست که از آن‌ها استفاده کند. به همین خاطر رهبری فرمان آتش به اختیار دادند.»

وحید جلیلی پس از پاسخ به سوالاتی از اکران کننده‌ها در مورد بحث‌های روز و اتفاقاتی که فعالین فرهنگی با آن مواجه می‌شوند اشاره کرد: «حتما و حتما در مورد مسائل روز واکنش داشته باشید. و حتما و حتما نباید آلوده به جریان‌های سیاسی شوید. این را حواس‌تان باشد. می‌خواهد انتخابات ریاست جمهوری باشد، می‌خواهد انتخابات مجلس باشد و... امکانات جشنواره مردمی عمار را در اختیار هیچ شخصی قرار ندهید.»

قشر خاکستری مظلوم در جنگ نرم

در آخرین جلسه نشست دو روزه اکران کننده‌های جشنواره عمار که مزین شده بود به نام شهید مدافع حرم، عباس دانشگر از مدافعان حرم و اکران کنندگان استان سمنان، حجت الاسلام نظافت به سخنرانی پرداخت. نظافت بدون هیچ مقدمه‌ای در ابتدای صحبتش بیان کرد: «شما اکران کننده‌ها لبیک گفتید به این دعوت قرآنی که «کونوا انصار الله» یعنی در حقیقت لبیک گفتید به دعوت یاری خدا. دو منظور در اینجا می‌تواند مورد نظر باشد. یک، منظور ولی خدا، یعنی ولی خدا یاری می‌خواهد. چون اولیای خدا قرار نیست با معجزات کارشان را پیش ببرند. تعبیر دوم، یاری دین است.»

نظافت، با اشاره به بحث انتقال مفاهیم به مخاطبان تاکید کرد: «ما با افزایش مستمر نیرو‌های خاکستری مواجه هستیم. خاکستری‌ها یعنی کسانی که پیام بهشان نرسیده است. یعنی کسانی که حجت برایشان تمام نشده است. خاکستری‌ها کسانی‌اند که در جنگ نرم مظلوم واقع شده‌اند. اینها به مسجد نمی‌آیند، چه کار کنیم؟»

در پایان وی بیان کرد، به تبیین وظیفه اکران کننده‌ها پرداخت و گفت: «امیرالمومنین(ع) پیامبر(ص) را اینگونه توصیف کرد که طبیب دوار بطبه. پیامبر طبیبی بود که می‌چرخید به دنبال بیمار. کار اکران کننده‌ها نیز همین است. اکران کردن به این نحو کار پیامبر(ص) است که می‌رود دنبال مردم و دوا را به او می‌دهد.»

پایان بخش برنامه دو روزه نشست گعده کوتاه مسئولین اکران مردمی جشنواره عمار با اکران کننده‌ها بود که در مورد کیفیت برنامه و نظرات شرکت کنندگان در این هم اندیشی کوتاه مدت بود و پس از آن اکران کننده‌های جشنواره عمار با کوله باری از مفاهیم و اندیشه به سمت شهر‌های‌شان بازگشتند تا به ارائه این مفاهیم به اکران کننده‌های همشهری و هم مسیر‌شان، به ارتقای اکران‌ها در سال جاری اکران مردمی بپردازند.