تهران: خصوصیت «طاعت خاشعین» چیست؟/ ایمنی دل‌های ترسان به دست خداست

به گزارش حلقه وصل، همزمان با فرارسیدن ماه مبارک رمضان ماه میهمانی خداوند، برای آشنایی با مضامین دعاهای روزانه هر روز از این ماه مبارک، آیت‌الله روح‌الله قرهی مدیر مدرسه علمیه امام مهدی(عج) و از اساتید اخلاق به شرح دعای روز پانزدهم پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:

«اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَةَ الْخَاشِعِینَ، وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَةِ الْمُخْبِتِینَ»؛

خدایا در این روز طاعت بندگان خاشع خودت را نصیبم کن و شرح صدری که ایمنی برای آن به وجود آید

یکی از خصوصیات، خشوع است عبادت اگر همراه با خشوع باشد طاعت حقیقی است؛ «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَةَ الْخَاشِعِینَ».

در روایات داریم که حضرت رسول(ص) در حدیث معراج بیان می‌فرمایند که خداوند متعال می‌فرمایند: هیچ بنده‌ای مرا نشناخت و در برابر من خاشع نشد مگر اینکه همه اشیا در برابر او خشوع می‌کنند.

خصوصیت «طاعت خاشعین» این است که اولاً؛ وقتی شخص، معرفت پیدا کرد در مقام معرفت،‌به خودی خود عبادت و طاعتش خاشعانه خواهد بود. دوم اینکه بعد از اینکه طاعت یک فرد توأم با خشوع شد، آن وقت همه چیز در مقابل او خشوع پیدا می‌کند و اگر این خشوع از بین برود بیچارگی پدیدار می‌شود.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «إِنَّ أَوَّلَ شَیْ ءٍ یُرْفَعُ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ الْأَمَانَةُ وَ الْخُشُوعُ»؛ نخستین چیزی که از میان این  امت رخت برمی‌بندد امانت‌داری و خشوع است به طوری که دیگر مسلمان خاشعی پیدا نمی‌شود بنابراین طاعت بدون خشوع ارزشی ندارد و امانت‌داری را نیز از بین می‌برد و این یکی از نکات بسیار مهم است.

یکی از خصوصیات خشوع این است که در مقابل خودپسندی است چون کسی که احساس خردمندی و احساس عقل کند برای خودش،‌ از جمله آفات آن خودپسندی است. حضرت علی(ع) می‌فرماید: اگر می‌خواهی راه راست را بپیمایی تا می‌توانی در برابر پروردگارت خاشع باش.

از این رو در دعاها می‌خوانیم: «اَللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ نَفْسٍ لاَ تَشْبَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لاَ یَخْشَعُ» این فرموده امام  سجاد(ع) است که می‌فرماید خدایا پناه به تو مى ‏برم از نفسى که از دنیا سیرى ندارد و از قلبى که خاشع نباشد.

جالب این است که می‌فرمایند اگر کسی می‌خواهد به مقام یقین برسد یقین از طریق خشوع صورت می‌گیرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «لا إیمانَ إلاّ بعَمَلٍ» ایمان نباشد مگر به عمل، «و لا عَمَلَ إلاّ بیَقینٍ»؛ عملی نیست مگر به یقین،‌ «لا یَقینَ إلاّ بالخُشوعِ»؛ یقین هم محقق نمی‌شود مگر به یقین.

بنابراین وقتی کسی خاشع شد هم اهل عمل می‌شود و هم اهل یقین و هم اهل ایمان.

صفات خاشعین:

حضرت رسول(ص) فرمودند: بدانید علامات خاشع چهار چیز است:

1- موظبت کردن به اوامر الهی؛ خدا را در نهان و آشکار، همیشه ببیند. منافقان وقتی با اهل ایمان ملاقات می‌کردند می‌گفتند «وَإِذَا لَقُواْ الَّذِینَ آمَنُواْ قَالُواْ آمَنَّا» ما ایمان آوردیم اما وقتی با شیاطین خودشان خلوت می‌کردند، می‌گفتند «وَإِذَا خَلَوْاْ إِلَى شَیَاطِینِهِمْ قَالُواْ إِنَّا مَعَکْمْ إِنَّمَا نَحْنُ مُسْتَهْزِئُونَ».

2- انجام کارهای نیک؛ انسان خاشع،‌ کارهای نیک انجام می‌دهد. ما نیز اگر می‌خواهیم ببینیم که اهل خشوع  هستیم باید ببینیم که کارهایمان نیک است یا خیر. این یکی از شاخصه‌های بسیار مهم است.

3- اندیشیدن برای روز قیامت؛ کسی که به یاد روز قیامت است می‌فهمد متعلق به این دنیا نیست و به خاطر  امور دنیوی، دین خود را نمی‌فروشد.

4- راز و نیاز با خدا

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: کسی که قلبش خاشع شد، سایر اندام‌های او نیز خاشع می‌شود و از این رو ما در دعای روز پانزدهم ماه مبارک رمضان می‌خوانیم: «اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی فِیهِ طَاعَةَ الْخَاشِعِینَ».

«وَ اشْرَحْ فِیهِ صَدْرِی بِإِنَابَةِ الْمُخْبِتِینَ»؛ ای خدا در این روز طاعت بندگان خاشع را نصیبم کن و یک شرح صدری بده که عامل باشد برای ایمنی. شرح صدر در سوره مبارکه «زمر» آیه 22 آمده است که «أَفَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَیْلٌ لِلْقَاسِیَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِکْرِ اللَّهِ أُولَئِکَ فِی ضَلَالٍ مُبِینٍ».

شرح صدر یعنی آنقدر ظرفیت و گنجایش داشته باشیم که همه چیز را ببینیم. خدا در سوره زمر می‌فرماید:

«پس آیا کسى که خدا سینه‏ اش را براى [پذیرش] اسلام گشاده و [در نتیجه] برخوردار از نورى از جانب پروردگارش مى‏ باشد [همانند فرد تاریکدل است] پس واى بر آنان که از سخت‏ دلى یاد خدا نمى کنند اینانند که در گمراهى آشکارند»

یکی از خصوصیات افرادی که شرح صدر دارند این است که در روایات آمده است: حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: اگر کسی شرح صدر پیدا کند در حقیقت از گناه دور می‌شود، به عبادت عشق می‌ورزد، قلبش منبع حکمت می‌شود،‌ زبانش به خیر باز می‌شود، مردم را دعوت به خدا می‌کند نه دعوت به دنیا پرستی، در مقابل دشمن مقاوم است.

سپس حضرت ادامه می‌دهند: کسی که خداوند متعال این خصوصیت‌ها را به ایشان عنایت کرد، زبانش به خیر باز می‌شود. پس غیر از حق نمی‌گوید و نگران هم نیست؛ «بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ».

طبیعی است کسی که طاعت خاشعان و شرح صدر حقیقی داشته باشد همیشه می‌داند همه چیز به دست قدرت خداوند است و می‌داند که ایمنی دل‌های ترسان نیز به دست خداست و از هیچ کس نمی‌ترسد؛ «بِأَمَانِکَ یَا أَمَانَ الْخَائِفِینَ». لذا از دشمن نخواهد ترسید چراکه می‌داند خداوند،‌ پناهگاه خائفان است و می‌داند که در راه خدا باید مجاهدت کند و نباید از مسیر الهی عقب‌نشینی کند چرا که خداوند «أَمَانَ الْخَائِفِینَ» است.‌