تهران: تعریف دقیق مرتضی امیری اسفندقه از نیما یوشیج؛ «پیامبر» یا «پیرمردی که چشمِ ما بود»!

سرویس معرفی: نخستین جلسه کارگاه شعر «خلوت نیمایی»، درس‌گفتارهای مرتضی امیری اسفندقه در موسسه شهرستان ادب برگزار شد. علاقمندان ادبیات در این نشست با مفهومی که تحت عنوان «شعر نیمایی» می‌شناسیم آشنا شدند. به گفته امیری اسفندقه، شعر نیمایی «برآمده از نوعی نگاه و فرهنگ است و نمی‌توان آن را شکستن قواعد شعر کلاسیک خلاصه کرد.«

در ابتدای جلسه نخست «خلوت نیمایی»، امیری اسفندقه، شاعر و پژوهشگر، با خوانشِ نامه نخست از مجموعه یادداشت‌های نیما، «نامه‌های همسایه»، گفت: «نیما عنوان آثار خود را «نامه‌های همسایه» گذاشته است، چرا؟ و همسایه کیست؟ مشهور است که شب اول قبر از احوال همسایه انسان می‌پرسند. همسایه در فکر و فرهنگ ایرانی حرمت و حریم و جایگاهی دارد، چنان‌که گفته‌اند همسایه از همسایه ارث می‌برد. این مفهوم، بعدها، در آثار شاعران نیز بسیار تکرار شده است.«

او سپس با مرور زندگی علی اسفندیاری، مشهور به نیمایوشیج، توضیح داد: «نیما را کسانی به صفت پیغمبری منتسب کرده‌اند، و عده‌ای در روستای خودش، او را «خِل نیما» -به معنای خل و دیوانه- لقب می‌دادند (کهنسالان در یوش هنوز این نکته را به یاد دارند)، و آل‌احمد او را «پیرمردی که چشمِ ما بود» نام داده است، اما نیما کیست و آیا «شعر نیمایی» تعلق به زمان خاصی دارد؟ منظورم این است که آیا پس از هزار سال شعر فارسی، ناگهان ما با شاعری به نام نیما بر می‌خوریم و با او آشنا می‌شویم؟» امیری اسفندقه سپس با اشاره به تاریخ بیش از هزار ساله شعر فارسی پرسش‌هایی را مطرح کرد: «آیا «نیما» یک شخص است؟ یا یک فکر، فرهنگ و نوعی حرکت است؟ یا جریانی است که از جایی آغاز شده، و از جمله در قرون ماضیه، از نیمه اول قرن سوم هجری، و از زمان ابوسلیک گرگانی، سغدی و امثال آن وجود داشته است؟ یا به صورت ناگهانی در صد سال پیش، بدون هیچ مقدمه‌ای شکل گرفته است؟ چنین امری آیا ممکن است؟ در صورتی که بپذیریم «نیما» جریان است ماهیتش کدام است؟ و در هر دوره به چه صورتی حضور داشته است؟ نیز اگر نیما فرهنگ است آیا این فرهنگ به صورت تمام و کمال خود را نشان داده است؟ آیا نیما خود نشانه کمال این فکر است؟ یا هنوز فکر و فرهنگ نیمایی به صورت صد در صدی خود را نشان نداده است؟» به گفته وی، «در سلسه نشست‌های خلوت نیمایی قرار است پاسخی برای این پرسش‌ها بیابیم.«

این شاعر سپس در تبیین مفهوم «نگاه و فرهنگ نیمایی» تصریح کرد: «هر جا با تغییری همراه با تأمل مواجه شدیم آن‌جا با فکر نیمایی رو به رو بوده‌ایم. بنابراین اگر در قرن چهارم هجری نیز با تغییری سرشار از تفکر و توجه رو به رو شویم با فکر نیمایی رو به رو شده‌ایم. اگر این برداشت را بپذیریم در این صورت آیا می‌توان دوره‌ای را در ادبیات فارسی بیابیم که از فکر تغییر و توجه و تأمل تهی باشد؟ چنین چیزی پیدا نخواهد شد. بدین ترتیب از همان آغاز شعر پارسی با فکر نیمایی مواجه بوده است. ما در جلسه‌های خلوت نیمایی از این منظر به نیما می‌نگریم و از او می‌گوییم.«

امیری اسفندقه در ادامه بحث به آینده «نگاه نیمایی» پرداخت و گفت: «خود نیما نیز گفته است که در کودکی با شاعری مأنوس بوده است که می‌گوید «هر چه در این پرده نشانت دهند/گر نپسندی به از آنت دهند»، این «به از آنت دهند» شامل خود شعر نیمایی نیز می‌شود، یعنی اگر به این نوع شعر راضی نشوی از آن بهترش را به تو خواهند داد، و بنابراین شعر نیمایی هم پایان راه نیست، بلکه ادامه دارد. اما نگاه نیمایی همواره خواهد ماند. از آغازینه شعر پارسی نیز اگر نگاه کنیم شعری باقی مانده است که نگاه نیمایی داشته است. چون خاصیت ماندگاری نداشته است،اگر چه شاعران بزرگی بوده‌اند.«

»خلوت نیمایی» عنوان کارگاه آموزشی بررسی شگردهای سرایش و خوانش شعر نیمایی و پژوهش درباره سبک ادبی شاعر دوران‎ساز ایرانی علی اسفندیاری معروف به «نیما یوشیج» است، منتقدان ادبیات او را بنیانگذار و پدر شعر نوی فارسی دانسته‌اند. او با شعر خود شیوه‌ای نو در سرایش شعر فارسی پایه گذاشت، و پس از وی نیز شاعران دیگری راه و روش او را پی گرفتند.

مدرس سلسله کلاس‎های این کارگاه «مرتضی امیری اسفندقه»، شاعر و پژوهشگر حوزۀ شعر نیمایی است. نشست دوم این کارگاه هفتۀ آینده دوشنبه عصر از ساعت 15:30 در محل موسسه شهرستان ادب به نشانی سه راه طالقانی - روبروی سینما صحرا - پلاک 168 - طبقه چهارم برگزار خواهد شد.

شاعران جوان، دانشجویان و عموم دوست‌داران شعر نو و ادبیات برای شرکت در این کلاس‎ها می‎توانند از طریق سایت «شهرستان ادب» برای شرکت در این کلاس‎ها ثبت‌نام کنند. بدیهی‎است که شرکت در این کلاس‎ها منوط و مشروط به انجام فرایند ثبت‎نام اینترنتی است. شرکت در این کلاس‌ها رایگان است.