رشد و توسعه شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای در غفلت صدا و سیما

سرویس حاشیه نگاری: در شرایطی که شبکه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای به سرعت در حال تولید برنامه‌های هدفمند برای جذب مخاطب هستند، رسانه ملی نتوانسته خود را با این تغییر و تحولات همراه سازد. پدیده افزایش شبکه‌های تلویزیونی در سال‌های اخیر پدیده‌ای نیست که فقط در کشور ما اتفاق افتاده باشد، بلکه بسیاری از کشورهایی که اتفاقا جزو کشورهای پیشرفته هم هستند، در حالیکه در دهه هفتاد میلادی عموماً دارای یک یا دو شبکه ملی بودند، امروزه حداقل از چند صد شبکه تلویزیونی بهره می‌برند.

این اتفاق باعث شد که بسیاری از سیاستگذاران فرهنگی و رسانه‌ای کشور به این نتیجه برسند که یکی از اقدامات مهم برای مقابله با فضای به وجود آمده، افزایش شبکه‌های تلویزیونی و حتی رادیویی است تا با پاسخ دادن به نیازهای موجود در جامعه مبتنی بر تغییرات قابل مشاهده، توجهات مخاطبان را از رسانه‌های آسیب‌زایی که عموماً در لایه سبک زندگی به تخریب فرهنگ مشغول هستند، به سمت فضای داخل معطوف کنند، حتی عده‌ای از سیاستگذاران اعتقاد داشتند که ایجاد شبکه‌های متعدد حتی با محتوای ضعیف، به دلیل آنکه توجهات را به یک رسانه دارای مشروعیت و اعتبار قابل دفاع جلب می‌کند، می‌تواند در بلندمدت به اصلاح فرهنگ جامعه کمک کند که در این راستا در جهت راه‌اندازی شبکه‌های جدید اقدام کردند.

از طرف دیگر باید گفت که در پاسخ به همین نیاز بود که در دو دهه اخیر در صداوسیما دو موج افزایش شبکه‌های رایویی و تلویزیونی را شاهد بودیم: موج اول که در اواسط دهه هفتاد بود و موج دوم متعلق به انتهای دهه هشتاد ؛ به این معنا که در دوره اول تعداد شبکه‌های سیما با وجود تکنولوژی آنالوگ از دو شبکه به هشت شبکه ملی افزایش پیدا کرد و بسیاری از استان‌های کشور دارای شبکه استانی شدند. در دوره دوم با تغییر تکنولوژی تولید و پخش صداوسیما به دیجیتال، تقریباً همه استان‌ها دارای شبکه‌های رادیو و تلویزیون مستقل شدند و حدود 12 شبکه ملی جدید نیز به صورت دیجیتال تأسیس و راه‌اندازی شد.

پس از آن نیز تلویزیون بال و پر گرفت و شبکه‌های فیلم‌ و سریال، کودک، ورزش و مستند به صورت مستقل راه‌اندازی شدند و به محض تامین اعتبار، شبکه خبری اسپانیایی زبان هم راه‌ افتاد و آنچه که به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی مدیران صداوسیما مطرح بوده و در سال‌های گذشته با اتخاذ تمهیدات متفاوت سعی در اختصاص آنتن‌ به شبکه‌های تخصصی داشته‌اند اتفاق افتاد و پس از آن بود که راه‌اندازی شبکه‌های جدید از سوی کارشناسان، برنامه‌سازان و همچنین مخاطبان بارها مورد توجه قرار گرفت.

در نهایت این تاکیدات به راه اندازی یکباره شبکه های تخصصی جدید انجامید. شبکه هایی که یکی پس از دیگری رونمایی شدند و به بار نشستند. حالا با بررسی دقیق هریک از آنها می توان گفت که جای خالی آنها بیش از گذشته در تلویزیون احساس می شد و حالا مخاطبان حق انتخاب بیشتری در انتخاب شبکه ها و برنامه های مورد علاقه خود دارند.

پس از انجام این اقدامات موثر و تاثیرگذار در حوزه ملی کشور، می‌توان گفت که حرکت به سمت تخصصی شدن شبکه‌ها و دادن حق انتخاب و همچنین گزینش شبکه مورد علاقه توسط مخاطب به عنوان یکی از ویژگیهای مثبت و مطلوب راه‌اندازی شدن شبکه‌های جدید در صداوسیما قلمداد می‌شود که رفته رفته و با ظهور شبکه‌هایی مانند «نسیم» و «افق» شاهد پخش برنامه‌های جذاب و مخاطب محور و نیز استقبال مخاطبان از این شبکه‌ها بودیم که این مهم نشان می‌دهد با آسیب‌شناسی و بررسی دقیق نقاط قوت و ضعف تلویزیون می‌توان مخاطب را به خوبی با برنامه‌های سیما همراه کرد و با تولید برنامه‌های مهیج و جذاب آنها را بار دیگر با قاب جادو آشتی داد.

در ادامه این اقدامات و با تغییر مدیریت در صداوسیما، روند راه‌اندازی شبکه‌های دیگر برای پاسخ به نیاز مخاطب مورد توجه قرار گرفت که تا به امروز هیچ یک از آنها به دلایل مختلف به سرانجام نرسید. مهمترین آنها، شبکه ای با محوریت پخش برنامه های سه بعدی و با عینک مخصوص و شبکه های گردشگری ، علم و فناوری ، زیارت و فرهنگ و هنر بود که در دستور کار و اولویت مدیران ارشد سازمان قرار گرفت اما به دلیل نامعلومی مورد بی توجهی و بی مهری آنها واقع شد.

شبکه‌هایی که از هر طرف به آن نگاه شود، بدون در نظر گرفتن هزینه‌های سازمان صداوسیما می‌توانست در وضعیتی که مخاطب زدگی در تلویزیون به اوج خود رسیده است، علاوه بر درآمد زایی برای رسانه ملی، در عصر جنگ نرم و فعالیت دو چندان شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های اجتماعی باعث پیوند دوباره مخاطبان با رسانه ملی شوند.

حالا باید دید با در نظر گرفتن امکانات سازمان صداوسیما و افزایش شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان و ضریب نفوذ دیگر شبکه های چندرسانه ای مبتنی بر فضای وب، رسانه ملی برای صیانت از فرهنگ و هنر جامعه ایرانی، چه تمهیداتی اندیشیده و چگونه از تولید سریال های محدود و تکرار آرشیو در شبکه های مختلف دست کشیده و رویکردی تازه و همگام با نیاز امروز مخاطبان خود اتخاذ خواهد کرد.